بی شک دوره ی پارت ها را میتوان زمان شکوفایی و پیشرفت هنر و معماری ایرانی دانست. شناخت دوره اشکانیان، برای درک بهتر دوران طلایی تاریخ هنر ایران، خالی از لطف نیست. با این مقاله تاریخی پادیس آرت، همراه ما باشید.

 

سلسله اشکانیان بعد از کدام دوره بوجود آمد؟

دوره اشکانیان یا پارتیان، یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی ایران است که از حدود ۲۵۰ سال پیش از میلاد تا ۲۲۴ میلادی به طول انجامید. این دوره پس از سقوط امپراتوری هخامنشی و سلطه اسکندر مقدونی و سلوکیان آغاز شد و با ظهور امپراتوری ساسانی پایان یافت.

 اشکانیان به خاطر مقاومت در برابر قدرت‌های بزرگ مانند روم و سلوکیان، حفظ هویت ملی و فرهنگی ایران و توسعه هنر و معماری شناخته شده‌اند. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف این دوره در این مقاله تاریخ معماری پادیس آرت پرداخته ایم.

 

بنیانگذار و گسترش سلسه اشکانیان

اشک اول (ارشک) بنیان‌گذار سلسله اشکانیان بود که در حدود ۲۴۷ پیش از میلاد، علیه سلوکیان قیام کرد و موفق شد منطقه پارت (شمال شرقی ایران) را تصرف کند.

بهتر است بدانید که اشکانیان در دوران اوج خود، قلمرویی گسترده از دریای خزر تا بین‌النهرین و از کوه‌های هندوکش تا خلیج فارس داشتند.

مبارزه با سلوکیان و رومیان: اشکانیان با موفقیت در برابر حملات سلوکیان و رومیان مقاومت کردند و حتی توانستند چندین بار ارتش روم را شکست دهند.

 

حکومت و سیاست اشکانیان

ساختار حکومتی این دوره بصورت متمرکز و فئودالی شکل گرفته بود. شاهان اشکانی با همکاری و حمایت از اشراف و شاهزادگان محلی حکومت می‌کردند.

شهرها و ساتراپی‌ها: امپراتوری به چندین ساتراپی (استان) تقسیم شده بود که هرکدام تحت کنترل یک ساتراپ (استاندار) قرار داشتند.

 

روابط خارجی پارتیان

تجارت: اشکانیان بر مسیرهای تجاری مهمی مانند جاده ابریشم تسلط داشتند که به توسعه اقتصادی و فرهنگی کمک می‌کرد.

روابط با چین: روابط تجاری و دیپلماتیک با دودمان هان چین، برقرار بود که به تبادل فرهنگی و اقتصادی منجر شد.

 

فرهنگ و هنر دوره اشکانی ها

زبان و ادبیات اشکانیان چه بود؟

زبان پارتی: زبان رسمی و اداری اشکانیان، زبان پارتی بود که با خط پهلوی نوشته می‌شد.

ادبیات و هنر: ادبیات و هنر اشکانی تحت تأثیر فرهنگ هلنیستی و ایرانی بود و بسیاری از آثار هنری و ادبی این دوره به صورت دو زبانه (پارتی و یونانی) نوشته شده‌اند.

 

معماری اشکانی

معماری اشکانی ترکیبی از سبک های یونانی-هلنیستی، ایرانی و میان رودانی بود. بناهای برجسته این دوره شامل کاخ ها، معابد و تئاترها هستند. 

از نمونه‌های معماری دوره ی پارتیان میتوان کاخ های نسا و هترا، شهر شوش و معابد مختلف را نام برد.

 

دین و مذهب اشکانیان چه بود؟

آیین ها: آیین زرتشتی دین اصلی اشکانیان بود، اما آنها به دیگر ادیان و مذاهب نیز احترام می‌گذاشتند. تأثیرات مذهبی از یونان، بابل و هند نیز در دوران اشکانیان مشهود بود.

آزادی مذهبی: در دوره اشکانیان، آزادی مذهبی نسبتاً زیادی وجود داشت و مردم به پرستش خدایان مختلف می‌پرداختند و تنوع دینی وجود داشت.

 

پایان دوره پارت ها، حکومت اشکانیان چگونه از بین رفت؟

ضعف داخلی

نبردهای داخلی: در اواخر دوره اشکانیان، اختلافات و نبردهای داخلی بین شاهزادگان و اشراف باعث تضعیف حکومت مرکزی شد.

نفوذ ساسانیان: ظهور خاندان ساسانی و قدرت گرفتن آنها باعث شد تا در نهایت اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی، در سال ۲۲۴ میلادی آخرین شاه اشکانی (اردوان پنجم) را شکست دهد و حکومت اشکانیان را پایان بخشد.

 دوره اشکانیان یکی از دوره‌های مهم و تاثیرگذار تاریخ ایران است که با مقاومت در برابر قدرت‌های بزرگ، توسعه فرهنگ و هنر و حفظ هویت ملی و فرهنگی ایران، نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرده است. این دوره با وجود مشکلات داخلی و خارجی، توانست یک امپراتوری گسترده و متنوع را ایجاد کند که تأثیرات آن هنوز در تاریخ و فرهنگ ایران مشهود است. تا انتهای مطلب برای شناخت معماری این دوره همراه پادیس آرت باشید.

 

معماری دوره اشکانیان 

 میدانیم که معماری دوران اشکانیان (۲۵۰ پیش از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) یکی از مهم‌ترین دوره‌های معماری در تاریخ ایران است که به واسطه ویژگی‌های خاص خود و تأثیرات متقابل فرهنگی، مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه با پادیس آرت به بررسی ویژگی‌ها و نمونه‌های برجسته معماری این دوران خواهیم پرداخت.

 

ویژگی های معماری اشکانی

ترکیب سبک ها:

یونانی-هلنیستی: تأثیر معماری یونانی به ویژه در شهرها و بناهای عمومی مانند تئاترها و استادیوم‌ها مشهود است.

ایرانی: استفاده از عناصر و سبک‌های بومی ایرانی، مانند طاق‌های نیم‌دایره‌ای و ایوان‌های بزرگ.

میان رودانی: تأثیرات معماری بین‌النهرین نیز در برخی از بناها دیده می‌شود.

 

ساختار و مصالح معماری

استفاده از آجر، خشت و سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت بناهای اشکانی دیده میشود.

سازه‌ها نیز با بهره‌گیری از طاق‌ها و قوس‌ها، برای ایجاد استحکام بیشتر در ساختمان‌ها ساخته میشوند.

 

 فضاسازی و طرح های معماری اشکانیان 

یکی از ویژگی‌های برجسته معماری اشکانی، استفاده گسترده از ایوان‌های بزرگ و ستون‌دار است. همچنین ساخت تالارهای ستون‌دار یعنی تالارهای بزرگی که با ستون‌های متعدد حمایت می‌شدند و فضای داخلی را تعریف می‌کردند. بسیاری از بناهای دوره ی پارتیان، دارای حیاط مرکزی بوده که فضاهای مختلف ساختمان را به هم متصل می‌کرد.

 

نمونه های برجسته آثار معماری اشکانیان 

در ادامه، پادیس آرت به معرفی مهمترین بناهای به جا مانده از اشکانیان میپردازد.

کاخ هترا :

موقعیت این شهر در هترا (الحضر) در عراق امروزی است. ویژگی‌های معماری این کاخ، شامل ایوان‌های بزرگ، ستون‌های عظیم و تالارهای وسیع است که تأثیرات معماری یونانی و ایرانی در آن مشهود میباشد.ناگفته نماند که در کاخ الحضر، استفاده از تزئینات گچ‌بری و نقش‌برجسته‌های زیبا به چشم میخورد.

 

کاخ نسا :

این کاخ اشکانی، در شهر نسا در ترکمنستان امروزی واقع است. این کاخ یکی از نمونه‌های اولیه معماری اشکانی است که دارای تالارهای بزرگ و ایوان‌های ستون‌دار می‌باشد.

در مصالح کاخ نسا، از آجر و خشت استفاده شده است.

 

شهر شوش :

در این شهر، بناهای عمومی مانند کاخ‌ها و معابد با استفاده از ترکیبی از سبک‌های ایرانی و یونانی ساخته شده‌اند.

آثار برجسته ی شهر شوش شامل بقایای معبد آپادانا و کاخ داریوش هستند که در این شهر از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

 

تاثیرات فرهنگی و هنری اشکانیان

زمینه ی هنر و تزئینات :

 استفاده از نقش برجسته های دیواری برای تزئینات داخلی و خارجی بناها و مهمتر از آن تزئینات گچبری با طرح‌های هندسی و گل‌وبته‌های زیبا که از ابداعات دوره ی پارتیان بوده است.

تأثیرات متقابل معماری اشکانی با دیگر کشورها

یونانی-رومی: تأثیرات معماری هنری یونانی و رومی به ویژه در ساخت تئاترها و استادیوم‌ها به چشم میخورد.

میان‌رودانی: تأثیرات معماری بین‌النهرین در استفاده از مصالح و تکنیک‌های ساخت.

 

معماری دوران اشکانیان به عنوان یکی از دوره‌های مهم معماری در تاریخ ایران، با ترکیبی از سبک‌های مختلف و استفاده از عناصر بومی و همچنین وارداتی، توانست بناهای باشکوه و ماندگاری ایجاد کند. این دوره به واسطه تأثیرات فرهنگی و هنری متقابل و همچنین نوآوری در طراحی و ساخت، نقش مهمی در توسعه و تحول معماری ایرانی ایفا کرده است. بناهای برجای‌مانده از این دوره، نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی ایران و تأثیرات گسترده‌ای هستند که از معماری و هنر سایر ملل پذیرفته‌اند.

 

دستاوردهای معماری دوران اشکانیان چیست؟

این دوران باشکوه اشکانی (۲۵۰ پیش از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) با وجود جنگ‌ها و تنش‌های سیاسی، دستاوردهای معماری قابل توجهی به جای گذاشت که تأثیرات عمیقی بر معماری ایرانی و حتی منطقه‌ای داشت. این دوره به‌خاطر استفاده از تکنیک‌های نوآورانه و ترکیب سبک‌های مختلف شناخته می‌شود. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دستاوردهای معماری دوران اشکانیان پرداخته شده است؛ با پادیس آرت همراه باشید.

ترکیب سبک ها

تأثیرات یونانی-هلنیستی:

معماری اشکانی با تأثیرپذیری از سبک‌های یونانی-هلنیستی، ترکیبی زیبا از هنرهای ایرانی و یونانی را به وجود آورد. این تأثیرات به‌ویژه در طراحی ستون‌ها، سرستون‌ها و نقوش تزئینی مشاهده می‌شود.

 

توسعه ایوان

ایوان های بزرگ و ستون دار:

استفاده از ایوان‌های بزرگ و ستون‌دار در ساختمان‌ها یکی از ویژگی‌های برجسته معماری اشکانی است. این ایوان‌ها علاوه بر زیبایی، کاربردهای عملی نیز داشتند و فضای مناسبی برای تجمع و فعالیت‌های اجتماعی فراهم می‌کردند.

 

تالارهای ستون دار

اشکانیان تالارهای بزرگی با ستون‌های متعدد ساختند که در آنها مراسم‌های رسمی و اجتماعی برگزار می‌شد. این تالارها به خاطر فضای باز و استفاده از ستون‌ها برای حمایت از سقف، نمونه‌ای از نوآوری های سازه‌ای این دوره محسوب می‌شوند.

 

معماری مذهبی

معبدها و نیایشگاه ها :

ساخت معابد و نیایشگاه‌ها با استفاده از تکنیک‌های معماری پیشرفته، مانند معبد خورهه که به عنوان یکی از مهم‌ترین معابد دوران اشکانی شناخته می‌شود، از جمله دستاوردهای مهم این دوره است.

 

شهرسازی دوران اشکانی

توسعه شهرها و شهرک ها:

اشکانیان به شهرسازی توجه ویژه‌ای داشتند و شهرهایی مانند نسا و هترا نمونه‌هایی از شهرهای مهم این دوره هستند. این شهرها دارای ساختارهای پیچیده و منظمی بودند که به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کرد.

 

پل ها و جاده ها

توسعه زیرساخت ها:

اشکانیان به توسعه زیرساخت‌های ارتباطی مانند پل‌ها و جاده‌ها توجه داشتند. این زیرساخت‌ها نه تنها به تجارت و ارتباطات کمک می‌کرد، بلکه به استحکام امپراتوری نیز می‌افزود.

 

تزئینات و هنرهای تزئینی اشکانی

استفاده از نقوش برجسته و گچ بری:

تزئینات معماری اشکانی شامل نقوش برجسته، گچ‌بری‌های زیبا و تزئینات دیواری بود که در کاخ‌ها و معابد به کار می‌رفت. این تزئینات نشان‌دهنده توانمندی هنرمندان و تأثیرات فرهنگی متقابل آن دوره است.

معماری دوران اشکانیان با ترکیب سبک‌های مختلف، نوآوری در سازه‌ها و توجه به زیرساخت‌ها و تزئینات، نقش مهمی در توسعه معماری ایرانی و منطقه‌ای ایفا کرده است. این دوره با ساخت بناهای بزرگ و تأثیرگذار، نشان‌دهنده توانمندی و خلاقیت معماران اشکانی و اهمیت فرهنگی و تاریخی آن‌ها در تاریخ ایران است.