تعریف و مفهوم فضا

حتما کلمه ی پرکاربرد "فضا" از زمانی که شما پا به عرصه‌ی آموزش معماری گذاشته اید، بسیار به گوشتان خورده؛ ممکن است هرکدامتان به گونه ای متفاوت این واژه را معنا کنید، به همین علت ما حالا در پادیس آرت میخواهیم به معنای واقعی فضا در معماری بپردازیم. با ما همراه باشید.

فضا در معماری به محیط‌های سه‌بعدی اطلاق می‌شود که از تعامل بین عناصر ساختاری، یعنی دیوارها، سقف‌ها و کف‌ها به وجود می‌آید. تعریف دقیق فضا در معماری به موارد زیر توجه دارد:

تعریف فیزیکی فضا

به محدوده‌ای از محیط اطلاق می‌شود که به وسیله‌ی عناصر ساختمانی مانند دیوارها، سقف‌ها و کف‌ها تعریف شده و دارای ابعاد طول، عرض و ارتفاع است. این فضا می‌تواند به صورت داخلی (مثل اتاق‌ها و سالن‌ها) یا خارجی (مثل حیاط‌ها و باغ‌ها) وجود داشته باشد.

تعریف عملکردی فضا

 فضا در معماری به منظورهای مختلفی طراحی می‌شود که شامل کاربری‌های مختلف مانند مسکونی، تجاری، آموزشی یا تفریحی است. این کاربری‌ها بر روی طراحی و سازمان‌دهی فضا تأثیر می‌گذارند.

تعریف تجربی فضا

 فضا به‌طور تجربی به نحوه‌ی تعامل انسان ها با محیط اطرافشان و نحوه‌ی استفاده‌ی آن‌ها از پیرامون خود، مربوط می‌شود. طراحی فضا باید به گونه‌ای باشد که نیازها و فعالیت‌های کاربران را برآورده کند و تجربه‌ای مثبت را فراهم آورد.

تعریف زیبایی شناسی فضا

در معماری، فضا علاوه بر کارایی باید به زیبایی‌شناسی نیز توجه داشته باشد. طراحی فضا باید به جنبه‌های بصری و احساسی توجه کند تا محیطی دلپذیر و هماهنگ ایجاد کند. در ادامه ی این مقاله از پادیس آرت، به تعاریف مختلف فضا، دقیق تر خواهیم پرداخت.

چگونه فضاهای معماری را طراحی کنیم؟

فضا در معماری به ایجاد و طراحی محیط‌هایی که نیازهای فیزیکی، عملکردی و زیبایی‌شناسی انسان‌ها را تأمین کنند، مربوط می‌شود. اما در تعریف کلی تر همانطور که گفته شد؛ فضا در معماری به مجموعه‌ای از محیط‌های سه‌بعدی گفته می‌شود که توسط اجزای معماری تعریف و محدود می‌شود. این فضاها می‌توانند به نحوه‌ی تعامل و استفاده انسان‌ها از آن‌ها بستگی داشته باشند.

برای درک کامل‌تر فضا در معماری، می‌توان آن را از ابعاد مختلف زیر بررسی کرد:

ابعاد فیزیکی

طول، عرض و ارتفاع: فضاها از نظر فیزیکی دارای ابعاد سه‌گانه‌ای هستند که بر اساس این ابعاد طراحی می‌شوند. این ابعاد بر روی مقیاس و اندازه فضا تأثیر می‌گذارند و می‌توانند تأثیر زیادی بر نحوه‌ی استفاده و تعامل کاربران با فضا داشته باشند.

حجم و مقیاس: طراحی معماری باید به حجم فضا و مقیاس آن توجه کند تا فضا به خوبی پاسخگوی نیازها و کاربری‌های مختلف باشد. به عنوان مثال، یک سالن کنفرانس باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که بتواند تعداد زیادی از افراد را در خود جای دهد.

شناخت عملکردی فضاها

کاربری: فضاها بر اساس کاربری‌هایی مانند مسکونی، تجاری، آموزشی یا تفریحی طراحی می‌شوند. هر کاربری نیازهای خاصی دارد که باید در طراحی فضا لحاظ شود. برای مثال، فضاهای آموزشی نیاز به طراحی خاصی برای راحتی در یادگیری و تعامل دارند.

سازماندهی فضا: نحوه‌ی تقسیم‌بندی فضاها، تعیین موقعیت اجزای مختلف و ترتیب چیدمان تجهیزات و مبلمان به عملکرد صحیح فضا کمک می‌کند. این سازمان‌دهی باید به گونه‌ای باشد که عملکرد بهینه را فراهم آورد.

فضا از نظر تجربی

تجربه و تعامل: فضا باید به نحوی طراحی شود که تجربه‌ی مثبت و راحتی برای کاربران به ارمغان آورد. این شامل تعامل فیزیکی، حرکتی و احساسی با محیط است. طراحی مناسب می‌تواند بر روی راحتی، کارایی و رضایت کاربران تأثیرگذار باشد.

پاسخ به نیازهای انسانی: فضا باید به نیازهای انسانی مانند نور، هوا، صدا و دما پاسخ دهد تا محیطی راحت و مطلوب فراهم کند. 

زیبایی شناسی فضاها در معماری

جنبه‌های بصری: طراحی فضا باید به جنبه‌های بصری و زیبایی‌شناسی توجه کند تا محیطی زیبا و هماهنگ ایجاد کند. این شامل انتخاب رنگ‌ها، متریال‌ها، فرم‌ها و الگوها می‌شود.

توازن و هماهنگی: طراحی فضا باید توازن و هماهنگی را در نظر بگیرد تا فضا به طور بصری دلپذیر و هماهنگ باشد. این می‌تواند به وسیله‌ی تقارن، الگوهای طراحی و انتخاب مناسب متریال‌ها حاصل شود.

بعد اجتماعی و فرهنگی

تأثیرات فرهنگی: فضاها می‌توانند تحت تأثیر فرهنگ، سنت‌ها و آداب و رسوم مختلف قرار بگیرند. طراحی باید به این تأثیرات توجه داشته باشد تا با نیازهای فرهنگی و اجتماعی کاربران همخوانی داشته باشد.

تعاملات اجتماعی: فضاها باید به گونه‌ای طراحی شوند که تعاملات اجتماعی و ارتباطات انسانی را تسهیل کنند. این شامل طراحی فضاهای عمومی مانند پارک‌ها، میادین و فضاهای جمعی است.

فضاهای داخلی و خارجی

فضاهای داخلی: شامل اتاق‌ها، سالن‌ها، آشپزخانه‌ها و دیگر محیط‌های بسته‌ای هستند که به صورت مداوم در داخل ساختمان استفاده می‌شوند. این فضاها باید به روشی طراحی شوند که راحتی و کارایی را فراهم آورند.

فضاهای خارجی: شامل حیاط‌ها، باغ‌ها و فضاهای باز هستند که به محیط بیرون از ساختمان مربوط می‌شوند. طراحی این فضاها باید طوری باشد که تعامل با محیط طبیعی و بهره‌برداری از منابع طبیعی را تسهیل کند.

فضا در معماری نه تنها به محیط فیزیکی و عملکردی اشاره دارد بلکه با تجربه، زیبایی و تعاملات انسانی نیز ارتباط دارد. در طراحی فضا باید به این ابعاد مختلف توجه داشته باشید تا بتوانید محیطی مناسب و مطلوب ایجاد کنید.